حضرت فاطمه در قرآن

 آیاتی که درباره قدسیت حضرت زهرا علیهاالسلام و جایگاه والایش سخن گفته‏اند، بسیارند و در اینجا بعضی از آنها را انتخاب خواهیم کرد:

آیه اول:

خدای تعالی فرموده است: (انما یرید اللَّه لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا) [1] یعنی «خداوند اراده فرموده است که پلیدی را از شما اهل‏بیت دور سازد و به حقیقت پاک گرداند».

ضمن کسانی که این آیه مبارکه شاملشان می‏شود، حضرد فاطمه زهرا علیهاالسلام را شامل می‏شود، بلکه آن حضرت محور آیه و اساس آن است... زیرا که در مورد اهل‏بیت نبوت، نازل شده و ما را سخنی است با کسانی که کوشیده‏اند تا بعضی از غیر اهل‏بیت را ضمن این آیه وارد کنند، و آنچه در اینجا برایمان مهم است اینکه حضرت زهرا در این خطاب الهی، مورد نظر بوده... که سنت، سبب نزول آیه را و اینکه در مورد چه کسی آمده، بیان کرده است.

مسلم در صحیح [2] خود آورده است که این آیه مورد بحث در مورد پنج تن نازل شده است: پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم‏السلام. در کتاب فضائل الصحابه باب فضائل اهل البیت. و این حدیث، معروف به حدیث کساء می‏باشد همچنان که نزد اهل‏بیت پیامبر صلی اللَّه علیه و آله به آل‏عباء یا کساء مشهور شده و این مطلب مورد قبول همه‏ی مسلمین خصوصا در جامعه سودانی ما می‏باشد و ما منابع بیشتری را که تأکید می‏کنند حضرت پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و علی و فاطمه و حسن و حسین مقصود این آیه هستند، ان‏شاءاللَّه در بحث‏های آینده برای شما بیان خواهیم کرد، ولی اینک اجازه دهید که در مورد آیه، تدبر نماییم و از خلال آن بر شخصیت حضرت فاطمه علیهاالسلام آگاهی یابیم.

تأمل کننده در کلمات آیه... به این نتیجه می‏رسد که افراد مورد خطاب در این آیه، که حضرت فاطمه یکی از آنان می‏باشد، مطهر و معصوم از هر پلیدی هستند، که صدر آیه این مطلب را با قوی‏ترین ادات حصر بطور کلی یعنی «انما» آورده یعنی این امر خاص گروه معین مشخصی است که به غیر از آنها متعدی نمی‏شود، سپس بحث از اراده الهی می‏آید که در آیه: (انما یرید اللَّه...) ذکر شده است. که این، اراده خدای عزوجل است: (انما امره اذا اراد شیئا ان یقول له کن فیکون) [3] یعنی: «همانا که امر او هر گاه چیزی را ارده کند، این است که به آن بگوید به وجود آی، و به وجود می‏آید». پس به هیچ روی خلاف اراده خدای تعالی ممکن نیست. اما رجس (یعنی پلیدی) در لغت معنایش هر چیزی است که انسان را آلوده سازد، خواه آلودگی ظاهری باشد یا باطنی که با گناه از آن تعبیر می‏شود... و رجس در این آیه آلودگی و نجاست باطنی است به جهت شمول تکلیف بر همگان و خصوصیتی نسبت به اهل‏بیت نیست تا این آیه در حصر آن وارد شود و نفی رجس از اهل‏بیت را مؤکد سازد. بلکه برای بیان فضیلتی برای آنان آمده که خداوند سبحانه و تعالی، آنان را به آن مخصوص گردانیده و در کتاب ارجمندش، از آن خبر داده است.

سپس تأکید: (و یطهرکم تطهیرا) می‏آید که نگاه عمیق به آیه ما را بازمی‏دارد از اینکه یک لحظه در عصمت اهل‏بیت، که در آن ذکر شده‏اند، شک کنیم، که حضرت فاطمه دخت محمد صلی اللَّه علیه و آله از جمله آنان است و وی معصومه مطهره از هر پلیدی ظاهر و باطن است، بشرحی که تأکید آن برای تو بیان خواهد شد.

آیه دوم:

گفتار خدای تعالی است: (قل لا اسئلکم علیه اجرا الا الموده فی القربی) [4] یعنی: «بگو از شما بر آن دستمزدی نمی‏خواهم جز مودت نسبت به خویشانم» خداوند سبحانه و تعالی دستمزد رسالت را مودت حضرت فاطمه زهرا قرار داده است زیرا که آیه در مورد خویشان نزدیک پیامبر نازل شده است که عبارتند از علی و فاطمه و حسن و حسین، آنگونه که بزرگان حدیث و تفسیر آن را نقل نموده‏اند، مانند حاکم حسکانی حنفی در شواهد التنزیل ج 2 ص 130 و حاکم نیسابوری در المستدرک [5] این، عظمت و رفعت است... خدای تعالی رسالت برتر از همه رسالت‏ها را با مودت قربی، هموزن قرار داده است. حضرت فاطمه، به حق، شایسته این نشانه الهی است و برای ما در تأکید آن، قرار گرفتن آن حضرت ضمن آیات قرآن کریم، کفایت می‏کند... این پشتوانه‏ای است که به مناقب و فضایل حضرت زهرا افزوده می‏شود. و اینک به موارد دیگری می‏پردازیم.

آیه سوم:

گفتار خدای تعالی است: (فقل تعالوا ندع ابناءنا و أبناءکم و نساءنا و نساءکم و انفسنا و انفسکم ثم نبتهل فنجعل لعنت اللَّه علی الکاذبین) یعنی: «بگو که بیایید تا فراخوانیم فرزندانمان را و فرزندانتان و زنانمان را و زنانتان و خودمان را و خودتان، سپس دست به دعا برداریم و لعنت خدای را بر دورغگویان قرار دهیم».

میان مسلمانان درباره‏ی اینکه آیه‏ی مزبور در حق اهل‏بیت است اختلافی نیست. زیرا که آن، در روز مباهله با نصارای نجران نازل شد و خدای تعالی حضرت پیامبر صلی اللَّه علیه و آله را مأمور ساخت که همراه خود، حضرت علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم‏السلام را ببرد. پس این آیه آمد، بنابر آنچه مسلم در صحیح خود، کتاب فضایل علی بن ابیطالب بیان کرده و بدینگونه نیز حضرت فاطمه نماینده همه زنان امت و مباهله بمثابه تثبیت رسالت بوده است که نظر به اهمیت مسأله و عظمت آن در حرکت اسلامی، حضرت پیامبر صلی اللَّه علیه و آله حضرت علی و فاطمه و دو فرزندشان را برای مباهله در نظر گرفت و با اینکه آیه، نسائنا را به صیغه جمع آورده، ولی نمایندگی مقدس تنها بر عهده حضرت فاطمه بوده است و نه دیگر زنان و نه حتی همسران پیامبر صلی اللَّه علیه و آله پس ای خواننده عزیز، تأملی بفرما و با عقل خود حرکت کن تا جایگاه حضرت زهرا و عظمت او را دریابی و گمان نکنم که تو را ممکن باشد.

آیات دیگر:

خدای تعالی می‏فرماید: (ان الابرار یشربون من کأس کان مزاجها کافورا، عینا یشرب بها عباد اللَّه یفجرونها تفجیرا، یوفون بالنذر و یخافون یوما کان شره مستطیرا) یعنی: «نیکان از جامی که مزاج آن کافور باشد، می‏نوشند چشمه‏ای که بندگان خدا از آن می‏نوشند و آن را به حقیقت جاری ساخته‏اند. آنان ندر را وفا کرده از روزی بیمناکند که سرش گسترده باشد»، تا آنجا که خدای تعالی می‏فرماید: (ان هذا کان لکم جزاء و کان سعیکم مشکورا) یعنی: «این پاداشی برای شما باشد و تلاش شما مورد سپاس است». این آیه‏ها درباره حضرت علی و فاطمه و حسن و حسین، نازل شد بمناسبت داستان سه روز روزه‏داری و صدقه دادن آنان در آن سه روز طعامشان را به مسکین و یتیم و اسیر، در حالی که خود شدیدا بدان طعام برای افطارشان نیاز داشتند. که جمع زیادی از محدثان و مفسران گفته‏اند که این آیات در مورد این چهار تن نازل شده‏اند که زمخشری در کشاف خود و فخر رازی در تفسیر، از آن جمله‏اند.

نازل شدن این آیات در حق حضرت علی و فاطمه و حسن و حسین، سرچشمه دیگری برای کرامت‏ها و جایگاه آنان نزد خداوند است... زیرا که آفریدگار جل و علا از بلندای عظمت خود آنان را مورد خطاب قرار داده است با صیغه امری که آن را قطعی ساخته و صادر فرموده است: (فوقاهم اللَّه شر ذلک الیوم و لقاهم نضره و سرورا، و جزاهم بما صبروا جنه و حریرا) یعنی: خداوند، شر آن روز را از آنان بازداشته و به آنان شادابی و شادمانی عنایت فرموده و بسزای صبرشان، بهشت و حریر پاداششان داده است. تا آخر آیات که حقیقت حضرتفاطمه زهراست و این، منزلت آن حضرت نزد خداوند می‏باشد.

در بیان همه آنچه درباره حضرت زهرا در قرآن آمده است سخن به درازا می‏کشد که یکی از علماء آیاتی را که در فضیلت حضرت فاطمه و اهل‏بیت نازل شده‏اند، جمع نموده که بالغ بر «258» آیه از قرآن کریم است، با وجود این، اگر غیر از آیه تطهیر و آیه مباهله، نازل نمی‏شد، همان‏ها به عنوان موعظه برای کسانی که ایمان دارند، کفایت می‏کرد، که این، قرآن عظیم است که در کتابی حفاظت شده از جانب خدای بلند مرتبه و ستایش شده نازل شده است.

********

1-سوره احزاب،آیه33---2-صحیح مسلم،ج4،ص1883،حدیث61

3-سوره یس،آیه82--- 4- سوره شوری،آیه23

5-مستدرک حاکم،ج3،ص172